Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu


Idź do spisu treści

Menu główne:


Podstawowe wytyczne do polonizacji Chełmszczyzny

Świadectwa epoki > Dokumenty > Przygotowanie do akcji

Podstawowe wytyczne do polonizacji Chełmszczyzny

I. Myśl przewodnia

A) Wszyscy prawosławni Chełmszczyzny są zniszczonymi Polakami, którzy przez ucisk zaborców odpadli od polskości.
Akcję polonizacyjną w stosunku do prawosławnych, mówiących po polsku i podających się za Polaków, traktować należy ich jak Polaków i prowadzić robotę pod kątem rewindykacji wyznaniowej. Należy ją prowadzić ostrożnie oraz indywidualnie w stosunku do osób i rodzin, co do których jest pewność iż są:
1) obojętni dla cerkwi prawosławnej,
2) uświadomieni o tym, iż oni sami lub ich przodkowie przeszli na prawosławie pod przymusem caratu;
3) ulegli wpływom polonizacyjnym w takim stopniu, iż zmiana wyznania stała się ich wewnętrzną potrzebą;
4) mieszkają pojedynczo wśród większego zgrupowania polskiego;
5) uzależnieni materialnie od czynników, które wyrażą im życzenie lub warunek zmiany wyznania.

B) Akcję polonizacyjną w stosunku do prawosławnych, przywiązanych do religii prawosławnej oraz do Polaków podających się za Rusinów prowadzić należy nie pod kątem rewindykacji wyznaniowej, lecz pod kątem polonizacji prawosławia, albowiem wyznaniowe podejście do ludności prawosławnej może z miejsca zrazić ludzi, którzy w tym wyznaniu wyrośli i do niego się przywiązali.
Wyznaniowe podejście może zrazić do polonizacji cerkwi dość liczną rzeszę duchownych prawosławnych, która w obronie swego interesu materialnego przejdzie do obozu ukraińskiego, gdy stwierdzi jakąkolwiek akcję zmierzającą bezpośrednio do uszczuplenia ich stanu posiadania.

C) Przy polonizacji cerkwi prawosławnej należy osiągnąć, by kazania byty wygłaszane w języku polskim, by religia była uczona po polsku, by duchowny zwracał się w mowie potocznej do otoczenia po polsku. Samo zaś odprawianie nabożeństw ma odbywać się w języku staro-cerkiewnym, tak jak w obrządku rzym.[sko]-kat.[olickim] po łacinie.
Należy lansować hasła, że Polacy na terenie Chełmszczyzny mają specjalną misję polonizacji i dlatego na tej platformie powinni skonsolidować wszystkie swoje siły nie dając się pochłonąć zacietrzewieniu politycznemu, zużywając swą energię na wewnętrzne tarcia polityczne. Przenoszenie walk, a nawet animozji politycznych na teren akcji polonizacyjnej jest zaprzepaszczeniem samej akcji. Należy podkreślać, że panem na tej ziemi jest ten, kto o tę ziemię walczył, o tę ziemię się modlił i za polskość tej ziemi cierpiał.

D) W stosunku do uświadomionych narodowo Ukraińców należy stać na następującym stanowisku: tak Rzeczpospolita jak i olbrzymia większość jej obywateli odnosi się jak najprzychylniej do budowy Państwa Ukraińskiego jednak poza obecnymi granicami Polski. Wpływy tej grupy Ukraińców należy wszelkimi możliwymi środkami utrudniać i ośmieszać i nie dopuścić do przenikania wpływów odśrodkowych idących z Małopolski Wschodniej i Wołynia.

E) Przy obecnym unaradawianiu handlu i rzemiosła należy uznać za więcej wskazane, że lepiej nie rugować Żyda z danej placówki, gdy ta placówka objęta ma być nie przez Polaka, a przez uświadomionego nacjonalistę ruskiego.

II) Wytyczne wykonania

A) Akcja religijna
1) Zasada ogólna, z którą kryć się nie należy, jest następująca: na ziemiach byłej Chełmszczyzny byli wyłącznie Polacy i to katolicy. Obecnie prawosławia nie niszczy się, prawosławie nie może zaś być rozsadnikiem ruskości, lub też nie może jej umacniać.
Duchowni prawosławni muszą bezwzględnie podporządkować się akcji polonizacyjnej. Muszą odczuwać stałą obserwację i kontrolę ze strony społeczeństwa polskiego i władz. Cień nawet akcji rusyfikacyjnej ze strony duchowieństwa prawosławnego, oraz popi szkodliwi muszą być zwalczani wszelkimi sposobami.
2) W akcji rewindykacyjnej wyznaniowej muszą się znaleźć najlepsze jednostki spośród duchowieństwa całej lubelskiej kurii.
Pracę należy prowadzić o pozyskanie pojedynczych dusz i rodzin. Na naukę religii rzym.-kat. mają być wciągane dzieci prawosławne. Przygotowanie do pierwszej spowiedzi i komunii może być prowadzone przez duchownego katolickiego.
Prawosławni zmieniający obrządek; w związku z chrztem, ślubem czy pogrzebem mają być zwalniani od wszelkich opłat z tego tytułu.
W miejscowościach mieszanych narodowościowo opłaty za świadczenia religijne muszą być mniejsze od pobieranych przez duchownych prawosławnych.
Udzielać zezwoleń na małżeństwa mieszane można tylko jedynie pod rygorem chrzczenia dzieci w kościele rzym.-kat.
Kreować szereg nowych parafii.
Wzmóc akcję młodzieży katolickiej na terenach mieszanych i dopuścić do niej młodzież prawosławną, przemianowując na tychże terenach z nazwy młodzieży katolickiej na nazwę młodzieży chrześcijańskiej do czasu zlikwidowania prawosławia.
3)a) Władze administracyjne nie mogą dopuścić do powiększania ilości parafii prawosławnych.
b) Zlikwidować popów nieoficjalnych.
c) Zlikwidować zamknięte cerkwie.
d) Posługi religijne, oraz mowa potoczna popów musi być polska.
e) Znieść opłaty administracyjne przy zmianie obrządku prawosławnego na rzym.-kat.
f) Odznaczyć odznaczeniami państwowymi tych, którzy cierpieli w związku z prześladowaniem za czasów caratu.
4) Akcja społeczeństwa.
a) Organizować akcję społeczną przeciw kazaniom prawosławnym i nauce religii, oraz posługiwaniu się przez popów innym językiem jak język polski. Powinność tę dokonywać w formie publicznych zbiorowych wystąpień i deklaracyj.
b) Na terenach o obojętności religijnej pobierać [powinno być: popierać] uchwały o likwidacji cerkwi nieczynnych.
c) Zwalczać małżeństwa mieszane o ile nie są zawierane w kościele rzym.-kat.

B) Szkoła
a) Wykluczyć nauczycieli narodowo niepewnych.
b) Nauka religii musi być prowadzona w języku polskim, dopuścić do nauki tejże religii nauczycieli Polaków, którzy przeszli na prawosławie ze względów rodzinnych (żeniaczka).
c) W szkole przez cały czas pobytu uświadamiać, że są Polakami, że ich pradziady zawsze byli Polakami i ziemia ta zawsze należała do Polski.

C) Władze administracyjne
a) Przeorganizować gminy tak, by o ile możności Polacy stanowili zdecydowaną większość.
b) Ziemie z parcelacji nadawać tylko katolikom i to z zachodnich części województwa lubelskiego.
c) Popierać silnie emigrację ruską zagranicę, wstrzymując zaś emigrację Polaków.
d) Przy komasacji prowadzić politykę wymieszania elementu ludzkiego.
e) Wysiedlić wszystkich obywateli niepolskich z powiatów mniejszościowych do Rosji lub w powiaty czysto polskie.
f) Nie pozwolić na stowarzyszenia wyłącznie prawosławnych.
g) Przy poborze do wojska kwalifikować prawosławnych jako Polaków.

D) Wojsko
a) W tej samej jednostce nie powinni być prawosławni inni jak z województwa lubelskiego, pod żadnym zaś pozorem z Wołynia i Małopolski Wschodniej.
b) Dopuścić ich do szkół podoficerskich.
c) W posługach religijnych traktować ich na równi z rzym.-kat.
d) Nie tolerować języka ruskiego we wzajemnym posługiwaniu się miedzy sobą.
e) Dopuścić prawosławnych o nastawieniu polskim do organizacji P.W.i W.F.

Źródło: Centralne Archiwum Wojskowe, 3 Dywizja Piechoty Legionów, I.313.3.2

Strona główna | Fakty historyczne | Świadectwa epoki | Fotografie archiwalne | Historiografia | Pamięć historyczna | O nas | Mapa witryny


Wróć do spisu treści | Wróć do menu głównego